Cả nước nuôi heo... sao không có thịt heo mà ăn?

Đó là tóm tắt nội dung của một chuyện tiếu lâm thời bao cấp:

Nhà nọ nuôi được một con heo. Bà chủ nhà có chân trong hội phụ nữ, ghi con heo đó vào bản báo cáo thành tích của mình. Ông chủ nhà công tác ở ủy ban, cũng ghi con heo đó vào mục thành tích tăng gia sản xuất. Thằng con lớn ở trong đoàn thanh niên, mấy đứa con dưới tuổi 15 ở trong đội thiếu niên. Nhà có ông bà ở chung, sinh hoạt trong tổ phụ lão. Đã vậy mỗi người trong nhà lại có đến mấy thân phận, như cô con  dâu vừa làm công an xã, vừa là phó bí thư đảng ủy xã kiêm bí thư xã đoàn, đồng thời sinh hoạt trong các hội phụ nữ, hội khuyến học, ủy ban bảo vệ bà mẹ và trẻ em và ủy ban Mặt Trận Tổ Quốc và hội đồng nhân dân xã và ...   Cấp trên đọc báo cáo từ cơ sở gửi lên, thấy ngành ngành đều có tăng gia sản xuất, nhưng không hiểu được tại sao không có đủ thịt heo cho dân ăn.

La morale de cette histoire:

Người nghiên cứu cần biết số liệu thống kê được ai thu thập và thu thập bằng cách nào.

Ghi nhớ:

Tiến sĩ không phải là heo nhưng nhà kinh tế đếm heo, nhà ngôn ngữ học đếm từ ngữ và nhà giáo dục học đếm tiến sĩ đều phải tuân thủ một cách nhất quán một số nguyên tắc:

-Thứ nhất là định nghĩa chính xác đơn vị thống kê: tiến sĩ là (a) người có ít nhất một bằng tiến sĩ hay (b) người chỉ có một bằng tiến sĩ  hay (c) văn bằng tiến sĩ?

-Thứ hai là định nghĩa đơn vị thống kê sao cho một phần tử thuộc về lớp phân hoạch này thì không đồng thời thuộc về một lớp phân hoạch khác.

-Thứ ba là người viết báo cáo thống kê có trách nhiệm minh bạch hóa quá trình thu thập số liệu, trong đó có việc diễn giải hai nguyên tắc đã nêu trên đây để người sử dụng kết quả không hiểu sai ý nghĩa của số liệu.

Câu hỏi & bài tập:

1) Một giảng viên nọ có bằng tiến sĩ, hiện đang ở trong biên chế của đại học X công lập. Ngoài ra anh/chị ấy còn thường xuyên giảng dạy ở các đại học ngoài công lập A, B, C, D... Anh/chị ấy không biết là để tự đánh bóng hình ảnh thương hiệu, các trường A, B, C, D đã khai tên anh/chị ấy là giảng viên cơ hữu của mình. Hãy tính số lượng bằng tiến sĩ hiện có ở Việt Nam.

2) Khoa VNH trường đại học XHNV có 2 cán bộ. Một người có học hàm phó giáo sư và học vị tiến sĩ. Một người là giảng viên, có hai bằng tiến sĩ. Hãy chọn câu trả lời đúng:

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 bằng tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ tiến sĩ trở lên (biết rằng phó giáo sư, kể cả khi không có bằng tiến sĩ, vẫn có quyền hướng dẫn luận án tiến sĩ)

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ trên tiến sĩ (biết rằng phó giáo sư, kể cả khi không có bằng tiến sĩ, vẫn có quyền hướng dẫn luận án tiến sĩ)

-Khoa VNH có 0 / 1 / 2 phó giáo sư

-Khoa VNH có  2 / 3 / 4 phó giáo sư, tiến sĩ

3) Anh chị hiểu câu Việt Nam hiện có 24000 tiến sĩ như thế nào?

4) Biết rằng các số liệu trong bài tập 2 được thu thập vào năm 2005. Bảy năm sau tình hình khoa VNH trường đại học XHNV như sau. Vị cán bộ có học hàm phó giáo sư và học vị tiến sĩ không có gì thay đổi. Nhưng người giảng viên bây giờ lại có thêm bằng tiến sĩ khoa học. Hãy chọn câu trả lời đúng nhất:

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 bằng tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ tiến sĩ

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ tiến sĩ trở lên (biết rằng phó giáo sư, kể cả khi không có bằng tiến sĩ, vẫn có quyền hướng dẫn luận án tiến sĩ)

-Khoa VNH có 1/ 2 / 3 người có trình độ trên tiến sĩ (biết rằng phó giáo sư, kể cả khi không có bằng tiến sĩ, vẫn có quyền hướng dẫn luận án tiến sĩ)

-Khoa VNH có 0 / 1 / 2 phó giáo sư

-Khoa VNH có  2 / 3 / 4 phó giáo sư, tiến sĩ

5) Giả sử các số liệu trong bài tập 2 và 4 là tuyệt đối chính xác, tuyệt đối trung thực. Anh chị có nhận xét gì về việc sử dụng số liệu của bài tập 2 để nói chuyện hiện nay?

6) Biết rằng trong tình trạng "cái gì cũng thiếu" thì việc thiếu những dữ liệu nghiên cứu về giáo dục cũng là điều dễ hiểu, anh/chị thấy có nên thận trọng khi sử dụng các số liệu đó không?