Ở chỗ thống kê cũng là vô dụng

Cách đây không lâu tôi gặp Z, hỏi thăm anh A, chị B. - Đi khỏi trường lâu rồi…, Z cho biết.

-Chỗ đó… chỗ đó… bây giờ là ai?

-…. Ông VNM làm giám đốc. Thạc sĩ rồi.

-Thạc sĩ hồi nào?

-Ai biết?

-Thạc sĩ ngoại ngữ hả?

-Chắc hổng phải.   

Ông M tốt nghiệp đại học khoa đào tạo giáo viên chính trị (hay hậu thân của nó là khoa triết hay kinh tế gì đó) năm một nghìn chín trăm lâu lắm, lúc ra làm quan là trưởng phòng thiết bị, có miếng nhưng không có tiếng, nay tạt sang làm giám đốc trung tâm ngoại ngữ của một đại học công lập tầm cỡ quốc gia, được cả tiếng lẫn miếng. Trưởng khoa tiếng Ý không biết một chữ đui tiếng Ý, đầu ngành nghiên cứu Hàn Quốc nói-nghe-đọc-viết tiếng Việt thông thạo thì giám đốc trung tâm ngoại ngữ chỉ biết dạy chủ nghĩa Mác Lê-nin cũng làm được việc. Nhà thống kê nhìn vào đội ngũ cán bộ ở chỗ ấy thấy lúc nhúc phó giáo sư, tiến sĩ (bét nhất là thạc sĩ), đo đo đếm đếm rồi kết luận: Trình độ rất cao!

Lãnh đạo khoa phòng chỉ cần có học vị và có đảng tịch là yên tâm. Học vị ngành gì, hạng gì cũng làm lãnh đạo được và lãnh đạo ngành nào cũng được. Một nhiệm kỳ ngồi ghế trưởng khoa vài ba năm, tối đa hai nhiệm kỳ là dăm sáu năm, không đáng để trưởng khoa bỏ công, bỏ của, bò thì giờ ngồi học chuyên môn cho vừa tầm trình độ của nhân viên thuộc quyền. Hì hục học tiếng Ý mười năm chưa chắc đã giỏi bằng ai mà lại vô ích bởi vì dăm ba năm sau có thể đã chuyển qua làm lãnh đạo một khoa khác: từ tiếng Xtiêng nhảy vào tiếng Ý được thì từ tiếng Ý nhảy sang vật lý chất rắn hay khảo cổ cũng không phải là chuyện không có khả năng. Với người có cao vọng, cạy cục xin đi học chính trị cao cấp để lọt vào quy hoạch hiệu phó, hiệu trưởng là hữu ích hơn cả. Ở cấp đó càng xa chuyên môn, càng dễ tránh tiếng dốt mà quyền sinh, quyền sát lại to hơn rất nhiều so với cấp trưởng đơn vị chuyên môn.

Các ông chuyên viên thống kê ở hải ngoại hay hì hục đếm bài ISI rồi kêu:

-Ít quá!

Đầu ngành còn dốt đặc cán mai làu táu, một chữ bẻ đôi không biết thì viết cái gì? ISI nào đăng bài thi chính trị cao cấp của các ông bà ấy? Nhưng nghĩ cho cùng, khi người làm thống kê chỉ biết đếm mà không am hiểu đến một mức nào đó lĩnh vực mình định nghiên cứu, thì những con số vô hồn kia là cơ sở duy nhất để nhà thống kê mô tả tình hình. Người đang nằm trong chiếc chăn có rận không cần nghe chuyện trung bình, trung vị, độ lệch chuẩn hay biến cố hiếm làm gì.

***
Sau khi bài này lên mạng, Z bảo tôi:
-Ông sai rồi. VNM bây giờ là tiến sĩ.
-Tiến sĩ gì?
-Ai biết đâu?