Đạo văn (Nguyễn Văn Tuấn - Blog Ngô Thế Bình)

Tôi lại trở thành một đối tượng bị tấn công trong không gian mạng. Lần này, có người vu cáo rằng tôi đạo văn trong những bài hướng dẫn về cách viết bài báo khoa học. Tôi có thể khẳng định rằng tôi không hề đạo văn ai cả, nhưng tôi xin giải thích để bạn đọc an tâm.

Cách đây khá lâu, chắc cũng gần chục năm, tôi đặt cho mình mục tiêu quảng bá cách viết bài báo khoa học. Tôi sưu tầm những ví dụ từ bài vở, từ các bài báo khoa học trên các tập san như Science, Nature, NEJM, sách, báo chí, v.v. để viết những bài hướng dẫn về cách viết bài báo khoa học. Một số bài là của chính tôi đã công bố trên mấy tập san y khoa, một số bài là từ bạn tôi, một số từ sách. Lúc đó, tôi chỉ viết dưới dạng "note" và viết nhanh đăng trên website cá nhân. Tôi không dịch, mà chỉ đọc và nắm lấy ý chính, rồi viết lại theo kinh nghiệm cá nhân mình. Đây không phải là những bài báo, càng không phải là journal articles, mà chỉ là note, do đó tôi chưa quan tâm đến nguồn. Rất nhiều bài báo phổ thông cũng không cần đề nguồn. Thật ra, nhiều bài đều có đề nguồn. Vả lại, thời đại này, chỉ cần google là ra ngay.

Nhưng sau đó không lâu thì website của tôi bị đánh sập, nên mất hết bài vở. Sau này, tôi quay về blog, và phải sưu tầm lại những bài tôi đã bị mất. Đến khi tìm lại bài từ các trang blog khác, tôi gom góp về trang blog của mình. Nhưng cũng không đầy đủ, và đó chính là lí do tại sao bài vở trên trang blog rất rời rạc, chẳng có hệ thống gì cả. Và, cũng là lí do tại sao có bài thì ghi nguồn, có bài không có nguồn. Tuy nhiên, có note tôi ghi nguồn của các ví dụ, có note tôi không/chưa ghi nguồn vì tìm không ra chi tiết. Khi tìm ra chi tiết (do bạn đọc cung cấp) tôi ghi rõ nguồn. Thật ra, tôi chỉ lấy ví dụ để minh hoạ cho một điểm nào đó. Có những câu văn mang tính quá phổ biến (kiểu như "It has been shown that ...") thì tôi không nghĩ là cần đề nguồn.

Đến khi nhà xuất bản gom góp lại in thành sách, và có lẽ do áp lực thời gian, nên tôi không kiểm tra kĩ. Thật ra, một người như tôi mà làm như thế (không ghi nguồn) thì các bạn lên án nghiêm khắc là đúng, và tôi không hề giận dỗi. Tôi giận mình thì đúng hơn. Đó là do tôi sơ suất chứ hoàn toàn không đạo văn.

Một người như tôi, với kinh nghiệm viết rất nhiều bài báo khoa học và báo chí phổ thông thì tôi không đến nỗi thiếu chữ để đạo văn người khác. Tôi cũng từng giảng dạy về cách viết bài báo khoa học, trong nước cũng như ngoài nước, do đó tôi biết thế nào là đạo văn. Tôi nhấn mạnh là những gì tôi trích dẫn là ví dụ hoặc những đoạn mang tính phổ biến trong khoa học mà rất nhiều tác giả dùng. Do đó, cho rằng tôi đạo văn là không đúng. Nói rằng tôi sơ suất hoặc cẩu thả thì tôi chấp nhận. Và, tôi thành thật xin lỗi về sai sót đó.

Chúng ta, như tôi hay nói, học lẫn nhau. Các bạn nếu thấy tôi sai sót thì cứ viết cho tôi để chỉnh sửa. Rất nhiều bạn đọc đã làm như thế. Họ viết cho tôi yêu cầu chỉnh sửa từ câu văn, chính tả, đến nguồn gốc những con số và ý tưởng. Khi nhận được những thư như thế, tôi rất cám ơn, và hứa chỉnh sửa. Tôi thấy rất buồn khi có bạn không làm như thế mà la toáng lên rằng tôi đạo văn! Nếu các bạn ấy muốn hạ uy tín của tôi thì các bạn ấy đã ở mức độ nào đó thành công.

Những ai từng theo học trong các lớp học do tôi giảng dạy, hay những nghiên cứu sinh của tôi trong nước cũng như ngoài nước đều biết tôi là người như thế nào, và tôi đã làm gì. Tôi thấy không cần phải đính chính về ý định của mình.

Tôi đã tham gia sinh hoạt học thuật ở nước ngoài nhiều năm, đã từng ngồi trong các hội đồng hoà giải, nhưng chưa bao giờ chứng kiến những "đấu tố" học thuật như cá nhân tôi đang trải qua. Tôi hiểu rằng những gì mình đang hứng chịu là một loại "karma", nhưng tôi cũng muốn nói ra để các bạn biết rằng ở tuổi này, tôi đã và đang chứng kiến karma xảy ra cho mọi người, chứ chẳng riêng tôi. Tôi từng trích một câu nói của một hiền nhân [đại khái] rằng đạp đổ người ta xuống bùn thì rất dễ, nhưng tạo điều kiện để mình cùng với người ta đi lên và đi xa thì rất khó. Tôi chỉ mong muốn chúng ta đối xử với nhau một cách tử tế và trong tinh thần thân thiện.

Trong thực tế, tôi cũng là nạn nhân của nhiều vụ đạo văn. Người ta lấy bài của tôi rồi đăng lại, đề tên tác giả khác mà quên tôi. Nhưng vì trong blog nên tôi cũng chẳng có gì phàn nàn. Có người lấy bài của tôi viết luận án tiến sĩ, nhưng tôi cũng không phàn nàn, mà chỉ báo riêng cho bạn đó biết để ghi nguồn. Tôi không thấy giận và cũng chẳng cần phải lên án người ta, vì tôi muốn tìm cách giúp người ta tốt hơn.

Cả đời tôi chỉ tâm niệm cố gắng tìm mọi cách để giúp cho nền khoa học nước nhà tốt hơn. Những cách đó bao gồm cả đào tạo nghiên cứu sinh, hợp tác nghiên cứu khoa học, giảng dạy, và chuyển giao công nghệ. Tôi không nghĩ mình đã làm gì gây tổn hại đến nước nhà. Nhưng nếu tôi có làm gì gây khó chịu cho các bạn hay hiểu lầm, thì tôi thành thật xin lỗi. Tôi nói ra điều đó không chỉ đơn giản là một câu văn, mà là từ đáy lòng của tôi.

===

TB: Tôi cũng xin nói thêm là sau cái note này 1 tuần, tôi sẽ không xuất hiện trên facebook nữa. Tôi cảm thấy những gì mình đã làm với ý định đem lại lợi ích cho các bạn sinh viên và nghiên cứu sinh nhưng hoá ra lại đem phiền phức đến cho cá nhân mình! Tôi thành thật xin lỗi các bạn về quyết định có thể nói là khá đột ngột này. Tôi sẽ tập trung vào việc hoàn thành các dự án đang làm, kể cả một cuốn sách. Dĩ nhiên, các bạn vẫn có thể liên lạc tôi qua email khi cần giúp đỡ.

VỀ CHUYỆN ĐẠO VĂN

NGUYỄN VĂN TUẤN/ tuan's blog 12/3/2016

Đây là thư tôi viết cho Bs Võ Xuân Sơn, một người bạn của tôi, như là một giải thích về những lùm xùm trong thời gian qua liên quan đến cá nhân tôi.

Như anh biết, tôi đang ở giữa một tâm bão về những vu cáo. Thật là thời điểm không may mắn vì tôi đang viết đề cương nghiên cứu xin tài trợ cho năm tới (ở bên này, tháng này là tháng viết grant). Tôi xin giải thích sự việc như sau:

1.  Người ta vu cáo rằng tôi đạo văn trong bài hướng dẫn về cách viết đề cương nghiên cứu (1). Thật ra, tôi chẳng đạo văn của ai cả; đó là bài đúc kết kinh nghiệm của tôi về viết đề cương xin tài trợ. Trong bài có rất nhiều ví dụ về cách viết. Những ví dụ đó là từ đề cương NIH của chính tôi và của đồng nghiệp. Khi lấy ví dụ từ đồng nghiệp tôi có ghi rằng "tác giả viết", chứ đâu dám nói là mình viết (vì đó là chuyên ngành của người ta). Không thể xem đó là đạo văn. Sơ suất của tôi là không ghi tác giả là ai, mà thật ra tôi cũng không biết vì những tài liệu đó được phát trong một workshop. Dĩ nhiên, nếu biết tác giả là ai thì tôi ghi nguồn. Nến các bạn nghĩ tôi không đề nguồn là sai, thì tôi xin lỗi ngay tại đây.

2. Còn trong cuốn "Từ nghiên cứu đến công bố", tôi cũng có dùng nhiều ví dụ về cách viết. Những ví dụ đó là từ bài báo của tôi và của đồng nghiệp. Tôi thấy không cần trích nguồn (hàng trăm) những cách viết có thể nói là rất phổ biến. Còn danh sách những câu văn mở đầu cho từng tình huống thì tôi có nói rõ là từ website nào và từ sách nào (chủ yếu là từ cuốn "English for Writing Research Papers" do Springer xuất bản 2011). 

3. Còn những bài trên blog về hướng dẫn cách viết bài báo khoa học thì tôi viết qua nhiều năm. Có bài có ghi nguồn, có bài không ghi nguồn. Tôi nghĩ đó là những bài không phải academic writing hay journal articles, nên tôi không đề nguồn. Có thể suy nghĩ đó sai, có thể suy nghĩ đó đúng. Nếu sai thì tôi sẽ sửa lại và ghi nguồn cho đúng và xin lỗi bạn đọc về sơ suất đó.

4. Tôi đã từng nói rằng tôi không phải là "statistician", không phải là "giáo sư thỉnh giảng" hay "giảng viên cao cấp" của ĐH New South Wales. Tôi có bằng Masters về Statistics từ cuối thập niên 1990, và sau đó làm trợ giảng và theo học tiến sĩ về thống kê học ở ĐH Sydney, và có thời gian làm nghiên cứu ở Thuỵ Sĩ và Anh twin research. Chưa xong thì tôi được "chiêu dụ" về làm ở Viện Garvan cho đến nay. Dù vậy, tôi không bao giờ nhận mình là statistician. Tôi là người được bổ nhiệm chức danh giáo sư của ĐH New South Wales, chứ không phải "thỉnh giảng" hay "giảng viên cao cấp". Có bạn nói rằng không tìm thấy tên tôi trong trang web của Trường thì tôi chịu. Tuy nhiên, Trường có trang web về những công trình của tôi (2). Những thông tin sai về học vị do tôi hay do báo chí, thì tôi chịu trách nhiệm và tôi chân thành xin lỗi về những sai sót đó.

5. Những giải thích của tôi vẫn còn trong fb của tôi, chứ tôi không có xoá. Nhưng vì hạn chế những thoá mạ trong thời gian qua, nên tôi để ở chế độ cho "friends" đọc. Tuy nhiên, kể từ hôm nay, tôi sẽ tạm ngưng fb trong một thời gian để tập trung vào việc viết đề cương nghiên cứu và các dự án khác.

6. Tôi rất buồn trong vài ngày qua và cảm thấy sốc về cách hành xử của vài bạn. Ở bên này, khi một sự việc xảy ra liên quan đến cá nhân, người ta trao đổi lịch sự với nhau qua kênh cá nhân để tìm hiểu và minh bạch thông tin hơn, chứ không ai lại tung lên mạng xã hội như là đấu tố. Có bạn email riêng cho tôi nói rằng sẽ liên lạc báo chí và Viện Garvan để công bố những "đạo văn" của tôi. Tôi không thể ngăn cản các bạn ấy. Có thể tôi sẽ biến mất trong thế giới học thuật thì các bạn ấy hài lòng, và nếu đó là ý muốn thì tôi sẽ bình thản ra đi và chẳng trách ai cả.

Có một bạn bên Mĩ khuyên tôi là đừng dính dáng với người Việt nữa, và tôi đang suy nghĩ về lời khuyên này. Những ai từng tiếp xúc tôi, như anh Sơn chẳng hạn, đều biết những gì tôi đã và đang làm cho bạn bè và đồng nghiệp bên nhà. Những nỗ lực cá nhân hơn 15 năm qua tôi thấy cũng có nhiều hiệu quả khoa học mà người ngoài cuộc không thể nhìn thấy (như công bố quốc tế hay hội nghị khoa học, hay giúp nâng cao năng lực nghiên cứu). Nói ra như vậy không phải để biện minh gì cả, mà chỉ để nói rằng có nhiều việc tôi làm cho bên nhà mà các bạn ngoài cuộc và ngoài ngành không biết hết được (vì tôi không nói ra), nhưng tất cả chỉ là giúp đỡ chứ chẳng phải lợi lộc cá nhân gì.

====

(1) http://tuanvannguyen.blogspot.com.au/2012/10/cach-viet-e-cuong-nghien-cuu-khoa-hoc.html

(2) https://research.unsw.edu.au/people/professor-tuan-van-nguyen

Nguồn: http://ngothebinh1.blogspot.com.au/2016/03/20160313-gs-nguyen-van-tuan-ao-van.html